1. Temat: KULTURA RYCERSKA

2. Zajęcia przeznaczone są dla studentów WSE wszystkich kierunków i specjalności oraz z innych wydziałów

3. Liczba godzin: 30

4. Forma zajęć: wykład lub konwersatorium (w zależności od preferencji słuchaczy)

5. Oczekiwane efekty kształcenia: Zaznajomienie studentów z rolą cywilizacyjną i kulturową stanu rycerskiego w średniowiecznej Europie. Ukazanie walorów edukacyjnych i specyfiki wychowania rycerskiego; form i przejawów życia rycerstwa średniowiecznej Europy łacińskiej, bogactwa kultury dworskiej, specyfiki chanson de geste i twórczości trubadurów, truwerów, żonglerów i minnesingerów. Kobieta w kulturze rycerskiej i dworskiej średniowiecza. Rola zakonów rycerskich w kształtowaniu kultury europejskiej.
Student:
- pozna specyfikę rozwoju cywilizacyjnego Europy w okresie od antyku do początków ery nowożytnej
- będzie umiał wyjaśnić podstawowe elementy procesu dziejowego: przemian kulturowych i cywilizacyjnych, które skutkowały wytworzeniem się stanu społecznego jakim było rycerstwo i jego ewolucję;
- nabędzie wiedzę o ówczesnych formach edukacji pozaszkolnej – na temat wychowania rycerskiego, kształtowania się etosu rycerskiego; znaczeniu zakonów rycerskich dla rozwoju europejskiej cywilizacji, zwłaszcza w kontekście społecznym, politycznym, kulturowym; - pozna metody wychowawcze stosowane wobec synów rycerskich na przestrzeni średniowiecza oraz ich specyfikę w poszczególnych krajach i okresach;
- nabędzie umiejętność analizy tekstów źródłowych i korzystania z literatury przedmiotu. 6. Treści programowe Geneza rycerstwa, kształtowanie się etosu rycerskiego oraz zasad wychowania rycerskiego. Znaczenie rycerstwa w wojskowości średniowiecza. Dzieje krucjat i zakonów rycerskich. Działalność zakonów rycerskich – wojskowość, szpitalnictwo, opieka społeczna, szkolnictwo, kształtowanie kultury, wpływ społeczno-gospodarczy. Realia życia rycerstwa średniowiecznego, turnieje rycerskie, siedziby rycerskie i zamki książęce oraz zakonów rycerskich. Chanson de geste i bogactwo postaw społecznych w nich zawartych. Rycerstwo a literatura, kształtowanie się literackich języków narodowych. Kultura rycerska w Polsce.

7. Warunki zaliczenia: Obecność na zajęciach, aktywność (w przypadku konwersatorium). W przypadku nieobecności, lub chęci podwyższenia oceny – rozmowa na temat przeczytanych lektur

8. Wybrana literatura:
Barber M., Rycerze i rycerskość, Warszawa 2000
Barber M., Templariusze, Warszawa 1999
Billings M., Wyprawy krzyżowe, Warszawa 2002
Bloch M., Społeczeństwo feudalne, Warszawa 2005
Brzustowicz B.W., Turniej rycerski w Królestwie Polskim w późnym średniowieczu i renesansie na tle europejskim, Warszawa 2003
Contamine P., Wojna w średniowieczu, Gdańsk-Warszawa 2004
Piwowarczyk D., Obyczaj rycerski w Polsce późnośredniowiecznej, Warszawa 2005
Potkowski E., Zakony rycerskie, Warszawa 1995
Runciman S., Dzieje wypraw krzyżowych, t. 1-3, Warszawa 1997
Sire H.J.A., Kawalerowie maltańscy, Warszawa 2000

Publikacje własne, związane z tematem fakultetu
* Badania nad źródłami do dziejów zakonu krzyżackiego i stosunków polsko-krzyżackich, w: Docendo discimus. Studia historyczne ofiarowane Profesorowi Zbigniewowi Wielgoszowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. K. Kaczmarek, J. Nikodem, Poznań 2000, s. 219-246.
* Czy zakon krzyżacki brał udział w chrystianizacji ziem nadbałtyckich?, w: Księga – nauka – wiara w średniowiecznej Europie, red. T. Ratajczak, J. Kowalski, Poznań 2004, s. 151-156.
* Na pograniczu chrześcijaństwa i pogaństwa – działalność zakonów rycerskich nad Bałtykiem w XII-XIV w., w: Kulturowe konteksty integracji europejskiej, red. M. Walczak-Mikołajczakowa, Gniezno 2004, s. 73-85.
* Jak opiekowano się najstarszymi członkami konwentów w zakonie krzyżackim?, w: Starość – wiek spełnienia, Funeralia Lednickie. Spotkanie 8, red. W. Dzieduszycki, J. Wrzesiński, Poznań 2006, s. 251-257.
* Czy w Zakonie Krzyżackim funkcjonował ceremoniał pogrzebowy?, w: Środowisko pośmiertne człowieka, Funeralia Lednickie, Spotkanie 9, red. W. Dzieduszycki, J. Wrzesiński, Poznań 2007, s. 419-426.
* Wychowawcy książąt z rodu Piastów w świetle wybranych źródeł narracyjnych z XII-XII wieku, [w:] Ad novum fructum. Z okazji jubileuszu poznańskich historyków wychowania, pod red. W. Jamrożka, K. Ratajczaka, D. Żołądź-Strzelczyk, Poznań 2007, s. 35-43.
* Milites dei – o interdyscyplinarności badań nad dziejami zakonów rycerskich na ziemiach polskich i w regionie nadbałtyckim z perspektywy historii wychowania, w: Mundus hominis – cywilizacja, kultura, natura, pod red. S. Rosika i P. Wiszewskiego, „Acta Universitatis Wratislaviensis” No 2966, Historia CLXXV, Wrocław 2006 [wyd. 2007], s. 501-513.
* Zderzenie kultur? Łacinnicy w Konstantynopolu (1204-1261), [w:] Drogi i bezdroża komunikacji, pod red. P. Beringa i G. Łukomskiego, Gniezno 2008, s. 87-94.
* Wielkie emocje średniowiecznych rycerzy w świetle wybranych kronik XIII i XIV wieku, [w:] Cor hominis. Wielkie namiętności w dziejach, źródłach i studiach nad przeszłością, pod red. S. Rosika i P. Wiszewskiego, „Acta Universitatis Wratislaviensis” No 3049, Historia CLXXVI, Wrocław 2007 [wyd. 2008], s. 423-431.
* The Dynastic Memory and the Role of Historical Books in Education of the Piasts from 10th to the 14th Centuries, [w:] Culture of Memory in East Central Europe in the Late Middle Ages and the Early Modern Period, ed. R. Wójcik, Poznań 2008, s. 167-177.
* Dwór Henryków śląskich – o wielokulturowości piastowskiego środowiska dworskiego w pierwszej połowie XIII wieku, [w:] Zderzenie czy dialog państw narodowych w Europie?, pod red. J. Sobczaka i A.W. Mikołajczaka, Poznań 2008, s. 273-280.
* Wychowanie rycerskie, [w:] Encyklopedia Pedagogiki XXI wieku, t. VII, Warszawa 2008, s. 461-464.