1.Wychowanie w społeczeństwie pierwotnym, powstanie pisma i instytucji szkoły w państwach starożytnego Bliskiego Wschodu (Sumer, Asyria, Babilonia, Elam, Egipt)

2.Wychowanie w starożytnej Grecji – różnorodność form i metod wychowania i kształcenia w greckich polis. Grecka myśl pedagogiczna. Wychowanie hellenistyczne.

3.Wychowanie w starożytnym Rzymie: wychowanie w okresie Republiki; wpływy greckie oraz wczesnochrześcijańskie; organizacja szkolnictwa w okresie cesarstwa; rzymska myśl pedagogiczna.

4.Pedagogika wczesnośredniowieczna: przenikanie wpływów judeochrześcijańskich i antycznych w myśli pedagogicznej Ojców Kościoła (św. Hieronim, św. Augustyn, św. Bazyli, św. Tomasz z Akwinu i inni).

5.Wychowanie i szkolnictwo w średniowieczu: upadek szkolnictwa antycznego we wczesnym średniowieczu; renesans karoliński i rozwój szkolnictwa kościelnego; stanowy charakter wychowania średniowiecznego; organizacja, program i metody szkoły średniowiecznej; powstanie i rozwój uniwersytetów; oświata w Polsce średniowiecznej; wpływ myśli i nauki arabskiej i bizantyjskiej na rozwój kultury i szkolnictwa w Europie.

6.Wychowanie w okresie renesansu, reformacji i kontrreformacji: nowe prądy w pedagogice w Europie Zachodniej; humanizm i jego wpływ na teorię i praktykę pedagogiczną; pedagogika włoskich humanistów (Vittorino da Feltre, Guarino z Werony); pedagogika Erazma z Rotterdamu i Jana Ludwika Vivesa; Rola reformacji i kontrreformacji w szkolnictwie i kulturze europejskiej; Marcin Luter, Filip Melanchton i Jan Sturm o szkole i wychowaniu; organizacja szkolnictwa protestanckiego i katolickiego; fenomen zakonów nauczających.

7.Szkolnictwo i myśl pedagogiczna w Polsce w epoce renesansu, reformacji i kontrreformacji: Andrzej Frycz Modrzewski o wychowaniu, szkole i nauczycielu; Szymon Marycjusz i Sebastian Petrycy; początki i rozwój literatury pedagogicznej w języku polskim; szkolnictwo różnowiercze w Polsce XVI-XVII w. (gimnazjum pińczowskie Piotra Stotoriusa, szkolnictwo luterańskie – Brzeg, Toruń, Gdańsk, szkoły ariańskie- Raków, Lubartów, szkoły braci czeskich – Leszno, Sieraków, szkolnictwo katolickie – rozwój sieci szkół zakonnych); Akademia Zamojska i Akademia Lubrańskiego w Poznaniu

8.Wychowanie i myśl pedagogiczna w czasach nowożytnych: krytyka wychowania humanistycznego – Michał Montaigne, Franciszek Bacon, Kartezjusz – cel nauki, metoda i treści nauczania; Jan Amos Komeński – twórca nowożytnej dydaktyki i systemu szkolnego; idee oświatowe burżuazji angielskiej w pismach Johna Locke’a; pedagogiczne idee francuskiego oświecenia; dążenie do laicyzacji wychowania; „Traktat o wychowaniu dziewcząt” Franciszka Fenelona; poglądy encyklopedystów na wychowanie (Diderot, Rousseau).

9.Sytuacja szkolnictwa polskiego w okresie oświecenia: upadek kultury i szkolnictwa w Polsce XVII-XVIII w.; reformy szkolne Stanisława Konarskiego, Adama Czartoryskiego; powstanie, zadania i działalność Komisji Edukacji Narodowej i jej agend.

10.Modernizacja w XIX w. i jej znaczenie w rozwoju myśli i praktyki edukacyjnej: Jan Henryk Pestalozzi; reforma szkolnictwa elementarnego – Adolf Diesterweg i Fryderyk Froebel; nowe typy szkół; pedagogika filozoficzna Jana Fryderyka Herbarta; p[edagogika pozytywistyczna Herberta Spencera.

11.Oświata i szkolnictwo na ziemiach polskich w XIX w.: oświata i nauka polska po trzecim rozbiorze – powstanie i działalność Towarzystw Przyjaciół Nauk – warszawskiego, toruńskiego i poznańskiego; Uniwersytet Wileński i Liceum Krzemienieckie; działalność Izby Edukacyjnej w Księstwie Warszawskim i Królestwie Polskim; germanizacja, rusyfikacja szkolnictwa polskiego i nowe formy kształcenia pozaszkolnego; wybitni pedagodzy polscy okresu rozbiorów: Stanisław Stasic, Józef Jeziorowski, Bronisław Ferdynand Trentowski, Ewaryst Estkowski, Józef Dietl, Jan Władysław Dawid, Aniela Szycówna, Stanisław Karpowicz.

12.Główne kierunki pedagogiczne końca XIX i na początku XX wieku: szkoła pracy Georga Kerschenstainera; system pedagogiczny Johna Dewey’a, socjologizm pedagogiczny Emila Durkheima; pedagogika naturalistyczna Janusza Korczaka

13.Oświata i szkolnictwo w Polsce w latach 1918-1939: Sejm Nauczycielski; szkolnictwo i stan oświaty w pierwszych latach niepodległości; reforma szkolna Janusza Jędrzejewicza w 1932 r.; wychowanie państwowe i narodowe; funkcjonowanie szkolnictwa.



Program ćwiczeń:
1.Pedagogika grecka: Platon, Arystoteles
2.Pedagogika rzymska: Pseudo-Plutach, Kwintylian
3.Ojcowie Kościoła o wychowaniu (Augustyn, Hieronim, Bazyli)
4.Szkolnictwo średniowieczne (Einhard, dyplomy fundacyjne uniwersytetów)
5.Renesans w Europie (Vives, Erazm z Rotterdamu, T. Morus, T. Campanella)
6.Renesans w Polsce (szkolnictwo innowiercze i jezuickie, Sz. Marycjusz, Sebastian Petrycy, A.F. Modrzewski)
7.XVII w.: J. Locke, J.A. Komeński
8.XVIII w. (J.J. Rousseau, C.A. Helvetius, KEN, Izba Edukacyjna)
9.XIX w. (Pestalozzi, Herbart, Spencer)

Teksty źródłowe:
Materiały do ćwiczeń z historii wychowania. Wybór: S. Kot, Warszawa 1994
Teksty źródłowe do dziejów wychowania, oprac. S. Możdżeń, t. 1-8, Kielce 1993
Źródła do dziejów myśli pedagogicznej, t. 1-11, Wrocław 1956-1969
Źródła do dziejów wychowania i myśli pedagogicznej, oprac. S. Wołoszyn, t. 1, Warszawa 1993


Podręczniki

Bartnicka K., Szybiak I., Zarys historii wychowania, Warszawa 2001
Drauss J., Terlecki R., Historia wychowania, t. 2: Wiek XIX i XX, Kraków 2006
Historia wychowania, red. Ł. Kurdybacha, t. 1-2, Warszawa 1965-1967
Historia wychowania. Skrypt dla studentów pedagogiki, red. D. Drynda, Katowice 2006
Historia wychowania. Słownik biograficzny, red. A. Gąsiorowski, Olsztyn 2002
Kot S., Historia wychowania, t. 1-2, Warszawa 1994
Krajewski M., Dzieje wychowania i doktryn pedagogicznych, Płock 2003
Krajewski M., Dzieje wychowania i doktryn pedagogicznych. Zarys wykładu, Płock 2005
Litak S., Historia wychowania, t. 1: Do wielkiej rewolucji francuskiej, Kraków 2004
Markiewiczowa H., Wybrane zagadnienia z historii wychowania, Warszawa 2001
Możdżeń S., Zarys historii wychowania, Kielce 1992-1995
Orczyk A., Zarys historii szkolnictwa i myśli pedagogicznej, Warszawa 2008
Pawlak M., Zarys dziejów oświaty, Bydgoszcz 2007
Pedagogika, t. I, red. Z. Kwieciński, B. Śliwerski, Warszawa 2004.
Perroy E., Doucet R., Lareille A., Historia wychowania, Warszawa 1969
Poznański K., Wybrane zagadnienia z historii wychowania, Warszawa 2006
Wołoszyn S., Dzieje wychowania i myśli pedagogicznej w zarysie, Warszawa 1996
Wroczyński R., Dzieje oświaty polskiej, t. 1-2, Warszawa 1987

Lista lektur: pobierz plik